Uzależnienie behawioralne - Czym jest?

Czym jest uzależnienie behawioralne?

Terminem „uzależnienia behawioralne” czy „uzależnienia od czynności” określane są zaburzenia zachowania o charakterze nałogowym, niezwiązane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych. Do takich zachowań należy zaburzenie uprawiania hazardu, jak również szeroki wachlarz zachowań wykonywanych w sposób kompulsywny: związanych z Internetem i grami z zakupami, z ćwiczeniami. Tego typu zachowania, mimo że dotyczą czynności regularnych (przystosowawczych), stają się kompulsywne, co oznacza, że bardzo trudno jest nad nimi zapanować i prowadzą one do negatywnych konsekwencji dla danej osoby i jej otoczenia. Celem tych zachowań, wykonywanych w sposób patologiczny, jest nie tyle uzyskanie przyjemności, co złagodzenie złego samopoczucia, obniżonej samooceny, ponurego nastroju.

Jednym z bardziej efektywnych sposobów pomocy w przypadku różnego rodzaju uzależnień czynnościowych dotykających współczesnych młodych ludzi jest odpowiednio prowadzona terapia behawioralna. Proces terapeutyczny jest skomplikowany, wieloaspektowy, wymagający rzetelnej wiedzy na temat tego rodzaju zjawisk. Dlatego też tak ważny jest wybór specjalistów zajmujących się danym problemem w ujęciu holistycznym.

 Definicja i patogeneza

Współczesny świat oferuje młodemu człowieku wiele możliwości, ciekawych, nowatorskich rozwiązań, różnego rodzaju rozrywek, które wiążą się z odczuwaniem ekstremalnych doznań. Również dostęp do wszystkich tego typu zajęć jest prosty i szybki. Niestety takie warunki sprzyjają także nadużywaniu stymulantów, do których nie należą tylko substancje chemiczne, ale także czynności i zachowania, które równie szybko uzależniają i stają się problemem współczesnego człowieka.

Uzależnienia behawioralne, czynnościowe obejmują zaburzenia zachowania (nałogowe), prowadzące do uzależnienia, nie są związane z przyjmowaniem substancji chemicznych (toksykomania bez substancji). Wykonywanie tychże czynności ma charakter kompulsywny, z niemożnością zaprzestania ich kontynuowania mimo negatywnych konsekwencji dla osoby je wykonującej. Z tego typu zachowaniem wiąże się również uczucie obsesji jego wykonywania, a także późniejszego poczucia winy. Zaobserwowanie tego typu symptomów winno skutkować natychmiastowym podjęciem leczenia, jakim jest terapia behawioralna. Co istotne wykonywanie patologicznych czynności nie zawsze wiąże się z  odczuciem przyjemności, ale nierzadko ulgi i zniesienia lub poprawy przykrości wewnętrznych (niskiej samooceny, obniżonego nastroju). Niesie ze sobą także poczucie bezradności wobec danej sytuacji i utraty kontroli nad nią. W przypadku uzależnień czynnościowych częstym zjawiskiem, jakie można zaobserwować, jest też wzrost tolerancji, który objawia się nasileniem częstotliwości i intensywności podejmowanych patologicznych zachowań. Symptomy, które mogą niepokoić osoby z najbliższego otoczenia uzależnionego to lęk, drażliwość, złe samopoczucie fizyczne i psychiczne przy odstawieniu danej aktywności, a także chęć natychmiastowego jej podjęcia.

Rodzaje uzależnień

Do najczęściej występujących problemów behawioralnych u młodych ludzi zalicza się:

• uzależnienie od komputera, internetu, telewizji i gier komputerowych,
• patologiczny hazard,
• uzależnienie od jedzenia,
• uzależnienie od zakupów,
• uzależnienie od ćwiczeń fizycznych.

Terapia zaburzeń czynnościowych

Efektywny proces leczenia zaburzeń behawioralnych winien opierać się na dogłębnym zdefiniowaniu problemu, a następnie na dopasowaniu jego elementów do indywidualnego przypadku klinicznego. Postawienie prawidłowej, rzetelnej diagnozy rokuje powrót do zdrowia i dobrego samopoczucia osoby uzależnionej. Należy ocenić stopień nasilenia problemu, wyeliminować ewentualne inne zaburzenia psychiczne i fizyczne, a także dokonać analizy gotowości pacjenta do podjęcia terapii. W trakcie leczenia należy mieć na uwadze fakt, iż wszystkie objawy z jakimi mamy do czynienia u pacjenta, mają naturę psychiczną, a nie fizyczną. W celu osiągnięcia jak najlepszych efektów stosuje się różne rodzaje narzędzi diagnostycznych i metod terapeutycznych, m.in: psychoterapię indywidualną i grupową, współpracę w tzw. „społecznościach”, tematyczne zajęcia, a także doraźne poradnictwo psychologiczne. Każde uzależnienie behawioralne wymaga multidyscyplinarnego podejścia, bowiem tylko takie stwarza odpowiednie możliwości na pokonanie nałogu. Wszystkie podejmowane działania specjalistów winny obejmować zarówno osobę uzależnioną, jak i jej bliskich.

Uzależnienia czynnościowe to niestety coraz częstsze problemy, z którymi borykają się współcześni młodzi ludzie i ich rodzice. Pierwsze objawy, które wzbudzają niepokój w zachowaniu dziecka winny skutkować jak najszybszą konsultacją ze specjalistą i podjęciem skutecznej terapii behawioralnej. Wiele rodzajów metod leczniczych stwarza możliwości doboru najlepszych z nich, dostosowanych do indywidualnych potrzeb pacjenta. Tylko takie podejście rokuje powrót do pełnego zdrowia i dobrego samopoczucia całej rodziny.